فهرست مطالب
Toggleمخالفت مجمع تشخیص مصلحت نظام با افزایش نرخ ارز ترجیحی در سال ۱۴۰۴
قبلا نایب رئیس مجلس شورای اسلامی گفته بود که قیمت ارز ترجیحی در سال آینده تغییر کرده و از ۲۸۵۰۰ تومان به ۳۸۵۰۰ تومان میرسد. اما در یکی از مهمترین جلسات اخیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، پیشنهاد افزایش نرخ ارز ترجیحی برای سال ۱۴۰۴ مطرح شد. این موضوع، به دلیل تأثیرات اقتصادی گستردهای که میتواند داشته باشد، مورد توجه ویژه کارشناسان و اعضای مجمع قرار گرفت. در نهایت، این پیشنهاد با مخالفت اعضای مجمع مواجه شد و به تصویب نرسید. این تصمیم، پیامدها و پیامهای مهمی برای سیاستهای اقتصادی کشور به همراه دارد.
البته قبلا کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با حذف ارز ترجیحی تجهیزات پزشکی مخالفت کرده بودند.
ارز ترجیحی چیست و چرا اهمیت دارد؟
ارز ترجیحی، نرخی است که دولت برای واردات کالاهای اساسی مانند مواد غذایی، دارو و کالاهای ضروری تعیین میکند. هدف از این سیاست، حمایت از اقشار آسیبپذیر جامعه و کنترل قیمت کالاهای اساسی است. در ایران، تخصیص ارز ترجیحی در سالهای اخیر به یکی از سیاستهای پرچالش تبدیل شده است. در حالی که هدف اصلی این سیاست جلوگیری از افزایش قیمتها و کمک به مصرفکنندگان است، منتقدان معتقدند که این سیاست به دلیل تفاوت زیاد نرخ ارز ترجیحی با نرخ بازار آزاد، زمینهساز رانت و فساد میشود.
مباحث مطرحشده در مجمع تشخیص مصلحت نظام
در جلسه اخیر مجمع، موضوع افزایش نرخ ارز ترجیحی از چندین زاویه بررسی شد. اعضای مجمع به دو گروه عمده تقسیم شدند:
- مخالفان افزایش نرخ ارز ترجیحی
این گروه که قبلا مختل شدن سلامت مردم در صورت حذف ارز ترجیحی تجهیزات پزشکی را مطرح کرده بودند، معتقد بودند که افزایش نرخ ارز ترجیحی در شرایط کنونی اقتصادی میتواند به زیان اقشار کمدرآمد و آسیبپذیر جامعه باشد. به باور آنها، هرگونه افزایش در نرخ ارز ترجیحی مستقیماً به افزایش قیمت کالاهای اساسی منجر میشود که در نهایت فشار بیشتری بر دوش مردم خواهد گذاشت.این گروه بر این نکته تأکید داشتند که در شرایط فعلی، حفظ ثبات اقتصادی اولویت دارد و نباید سیاستهایی اتخاذ شود که نوسانات قیمتی را تشدید کند. قبلا دکتر مهدی پیرصالحی، رئیس سازمان غذا و دارو، تأکید کرده بود که تغییرات ارزی نباید باعث افزایش هزینههای بیماران شود.
هشدار تکرار ماجرای دارویار در ارز تجهیزات پزشکی را از اینجا بخوانید. - طرفداران اصلاح سیاست ارزی
از سوی دیگر، گروهی از اعضای مجمع بر این باور بودند که ادامه تخصیص ارز ترجیحی با نرخ فعلی، به دلیل تفاوت قابلتوجه با نرخ بازار آزاد، مشکلاتی مانند فساد و سوءاستفاده را به دنبال دارد. به گفته آنها، این سیاست باعث ایجاد یک بازار رانتی شده است که سود اصلی آن نصیب دلالان و واسطهها میشود، نه مصرفکنندگان واقعی.
چرا نرخ ارز ترجیحی افزایش نیافت؟
با وجود دیدگاههای متفاوت، در نهایت تصمیم مجمع بر این شد که نرخ ارز ترجیحی برای سال ۱۴۰۴ افزایش نیابد. دلایل اصلی این تصمیم عبارت بودند از:
- حمایت از اقشار کمدرآمد:
اعضای مجمع با در نظر گرفتن شرایط دشوار اقتصادی کنونی و فشارهای معیشتی بر اقشار آسیبپذیر، تصمیم گرفتند از افزایش نرخ ارز ترجیحی خودداری کنند. - کنترل قیمت کالاهای اساسی:
یکی از نگرانیهای مهم در این بحث، تأثیر افزایش نرخ ارز ترجیحی بر قیمت کالاهای اساسی بود. دولت تلاش دارد با حفظ نرخ فعلی، از جهش قیمتها جلوگیری کند. - عدم آمادگی بازار برای تغییر:
به نظر میرسد که بازار ایران، در شرایط فعلی، آمادگی پذیرش تغییرات بزرگ در سیاستهای ارزی را ندارد. هرگونه تغییر در این حوزه میتواند پیامدهای اقتصادی و اجتماعی گستردهای به همراه داشته باشد.
پیامدهای تصمیم مجمع تشخیص مصلحت نظام
تصمیم به عدم افزایش نرخ ارز ترجیحی، تأثیرات مختلفی بر اقتصاد کشور خواهد داشت. در ادامه به برخی از این پیامدها اشاره میشود:
- حفظ ثبات نسبی در بازار کالاهای اساسی:
این تصمیم میتواند به حفظ ثبات نسبی در بازار کالاهای اساسی کمک کند. با این حال، موفقیت این سیاست بستگی به مدیریت صحیح و جلوگیری از سوءاستفاده در تخصیص ارز دارد. - ادامه چالشهای موجود:
سیاست تخصیص ارز ترجیحی با نرخ پایین، همچنان با مشکلاتی مانند فساد، رانتخواری و اتلاف منابع مواجه است. اگر اصلاحاتی در نحوه اجرای این سیاست انجام نشود، این چالشها ادامه خواهد یافت. - فشار بر بودجه دولت:
تخصیص ارز ترجیحی به معنای تأمین منابع مالی از سوی دولت است. در شرایطی که درآمدهای دولت محدود است، این سیاست میتواند فشار بیشتری بر بودجه عمومی وارد کند.
راهکارهای پیشنهادی برای بهبود سیاستهای ارزی
برای کاهش مشکلات موجود و بهبود سیاستهای ارزی، راهکارهای مختلفی مطرح شده است:
- حذف تدریجی ارز ترجیحی و ارائه یارانه مستقیم:
بسیاری از کارشناسان پیشنهاد میکنند که به جای تخصیص ارز ترجیحی، یارانههای مستقیم به مصرفکنندگان ارائه شود. این روش میتواند از بروز فساد و سوءاستفاده جلوگیری کند و کمک بیشتری به اقشار آسیبپذیر داشته باشد. - شفافسازی در تخصیص ارز:
شفافیت در روند تخصیص ارز ترجیحی و نظارت دقیق بر نحوه استفاده از آن، میتواند به کاهش مشکلات کمک کند. - تقویت تولید داخلی:
حمایت از تولید داخلی کالاهای اساسی میتواند وابستگی کشور به واردات را کاهش داده و نیاز به ارز ترجیحی را کمتر کند.
تصمیم مجمع تشخیص مصلحت نظام مبنی بر عدم افزایش نرخ ارز ترجیحی برای سال ۱۴۰۴، نشاندهنده توجه به وضعیت معیشتی مردم و تلاش برای جلوگیری از فشارهای بیشتر اقتصادی است. با این حال، سیاست تخصیص ارز ترجیحی همچنان با چالشهایی همراه است که نیازمند اصلاحات جدی است. اجرای راهکارهایی مانند حذف تدریجی ارز ترجیحی، ارائه یارانه مستقیم، و شفافسازی در تخصیص منابع، میتواند به بهبود وضعیت اقتصادی کشور کمک کند.
این تصمیم، پیامدهای مثبت و منفی خاص خود را خواهد داشت و تأثیر آن در ماههای آینده آشکار خواهد شد. در نهایت، موفقیت هر سیاستی در گرو اجرای صحیح، نظارت دقیق و هماهنگی میان نهادهای مختلف است.